Σπύρος Παπασπύρος (1961-2019), Ιδρυτής και συντονιστής του Ομίλου ΑΚΤΙΔΑ
(Το άρθρο γράφτηκε το 2018 και δημοσιεύεται προ τιμήν του) –
Πόλεμοι, υποσιτισμός,, πείνα και κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν με ένταση τις πρώτες δεκαετίες του νέου αιώνα και αποτελούν την κύρια αιτία της μετανάστευσης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους εξαιτίας αστάθειας ή κινδύνου ή της απουσίας δικτύου κοινωνικής προστασίας.
Το 2017 η έκθεση για την επισιτιστική ασφάλεια και την διατροφή στον κόσμο έδειξε, ότι αυξάνονται οι υποσιτιζόμενοι άνθρωποι. Οι συγκρούσεις και η μεταβολή του κλίματος ανέβασαν το 2016 σε 815 εκατομμύρια τους υποσιτισμένους από 777 εκατομμύρια το 1915.
Για να αντιμετωπιστεί η πείνα, προϋπόθεση είναι η ειρήνη και η προστασία των φυσικών πόρων. Ο ΟΗΕ ( FAO ) επισημαίνει, ότι πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού θα υποστεί κάποια μορφή υποσιτισμού έως το 2030. Ήδη 3 εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο χάνουν την ζωή τους. Και στην χώρα μας πάνω από 500.000 υποσιτίζονται.
Παράλληλα η γεωλογική ιστορία έχει εναλλασσόμενα χρονικά διαστήματα με αλλαγές στο κλίμα. Η επίδραση τέτοιων αλλαγών στους ανθρώπους ήταν μεγάλη π.χ. την εποχή των παγετώνων. Με τον τερματισμό της, οι άνθρωποι οργάνωσαν την νομαδική ζωή, την μόνιμη κατοικία, την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.
Σήμερα, το “κοκτέιλ” των προκλήσεων του αιώνα έχει και τον καμβά της τεχνολογίας. Η γεωργία γίνεται πιο παραγωγική, με περισσότερη μηχανική λειτουργία και στην συνέχεια θα θέλει λιγότερη εργασία. Υπάρχει ένας διαρθρωτικός μετασχηματισμός, που υποχρεώνει τους ανθρώπους να μετακομίζουν, να μεταναστεύουν, ειδικά από τις αγροτικές περιοχές.
Η σταθερότητα και η ειρήνη, η διασφάλιση του φυσικού πλούτου, η μηδενική πείνα είναι εξίσωση σύνθετη, δύσκολη, “άλυτη”. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση και συμπληρωματικότητα δράσεων, για παρακολούθηση και διόρθωση των βασικών αιτίων. Δηλαδή πολιτική σε κοινούς, οικουμενικούς στόχους, από το παγκόσμιο στο περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και αμφίδρομα.
Το διεθνές δίκαιο σε περιοχές συγκρούσεων γράφεται συνήθως από τους ισχυρούς του κόσμου και τους νικητές. Ενώ οι παρατεταμένες διαμάχες είναι καταστροφικές και οδηγούν τους ανθρώπους στην εγκατάλειψη της γης τους, των σπιτιών τους και τελικά της χώρας τους. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, τα γεωπολιτικά δεδομένα έχουν αλλάξει και η παγκόσμια κατάσταση είναι λιγότερο προβλέψιμη. Η ‘νέα τάξη” έχει μέτωπα, από την Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία μέχρι την Αφρική.
Η διαχείριση και αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων , η παροχή στους ανθρώπους δυνατοτήτων και συνθηκών να παραμείνουν στον τόπο τους είναι η πιο καλή αλλά δυσχερής – όχι όμως και μη δυνατή – σε αρκετές των περιπτώσεων.
Η επιστήμη, η έρευνα, η τεχνολογική πρόοδος και η καινοτομία είναι όπλα, που μπορούν να “λύσουν” τα δύο από τα τρία κομμάτια της εξίσωσης ( δηλαδή την πείνα και την κλιματική αλλαγή ), σε συνεργασία και στην υπηρεσία αντίστοιχων εφαρμογών πολιτικής. Που δεν αρκεί να εξαντλούνται σε ανθρωπιστικό προγράμματα και βοήθειες αλλά πρέπει να δημιουργούν μέσα διαβίωσης.
Η αποφυγή συγκρούσεων και η συγκρότηση δημοκρατικών κοινωνιών, αντί καθεστώτων, είναι πολύπλοκο ζήτημα αλλά όχι λαβύρινθος χωρίς έξοδο. Χωρίς όμως αυτό, δεν μπορούμε να τρέφουμε πολλές ελπίδες, για ένα πιο ανθρώπινο παζλ στον πλανήτη.
Αυτό εάν η παγκοσμιοποίηση αποκτήσει όρους, διόδους και πρωτίστως αρχές διακυβέρνησης επικεντρωμένες στον άνθρωπο, στην διάσωση του περιβάλλοντος και στην διάχυση της “ευημερίας”, τουλάχιστον στο στοιχειώδες επίπεδο : Ένα ποτήρι γάλα, μια φέτα ψωμί, μια πόρτα – έστω ένα “χωματόδρομος” – πρόσβασης σε “υποτυπώδες” δίκτυο κοινωνικής φροντίδας, υποστήριξης και προστασίας.
Μπορεί ο κόσμος σήμερα να τα πετύχει αυτά; Αναμφίβολα ναι, χωρίς να “απειληθούν” τα κέρδη των λίγων. Γιατί τότε, αφού υπάρχει το πλεόνασμα, δεν..? Ο κίνδυνος λειτουργίας των ανάλογων αρχών και κοινωνικών σχέσεων εμποτισμένων από αυτες τρομάζει, φοβίζει, απειλεί τις αγοραίες λογικές, τις ελίτ των κυρίαρχων συμφερόντων, μιας νοσηρής τελικά “τάξης πραγμάτων” στον κόσμο.
Τίποτα όμως δεν έχει τελειώσει. Γιατί και ο 21ος αιώνας αναζητά τις ισορροπίες, για πρόοδο των ανθρώπων. Αναμετράται με τον σκοταδισμό και την οπισθοδρόμηση. Μια αιώνια και αέναη μάχη με την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Άλλωστε, όπως σημείωνε και ο Γάλλος συγγραφέας Ghr. Bobin : ” η Φύση είναι ένα βιβλίο, που είναι μονίμως ανοιχτό και ο άνεμος γυρίζει τις σελίδες του ”
